Veelgestelde vragen

Mentorschap, bewind en curatele zijn verschillende maatregelen om mensen (tegen zichzelf) te beschermen, wanneer het niet lukt om goede beslissingen te nemen.

• Mentorschap is voor persoonlijke beslissingen;
• Bewind doelt op financiële beslissingen;
• Curatele is voor financiële - en persoonlijke beslissingen en is de zwaarste maatregel die de Nederlandse wetgeving kent.

In geval van curatele is iemand zogenaamd handelingsonbekwaam en mag diegene bepaalde beslissingen niet zelf meer nemen. Als er sprake is van mentorschap of bewind dan is iemand handelingsonbevoegd en kan diegene bepaalde beslissingen alleen nemen samen met de mentor of bewindvoerder, of na toestemming van de kantonrechter.

In de eerste plaats kan iemand zelf om de maatregel vragen. De partner kan ook een verzoek doen, net zoals de familie tot in de vierde graad. Dat zijn ouders, grootouders, kinderen, kleinkinderen en ook broers en zussen, ooms, tantes, neven en nichten.

Daarnaast kan de officier van justitie de maatregel verzoeken. Dit is van belang als er geen familie meer is die het verzoek kan doen, of als de familie goede redenen heeft om het verzoek zelf niet te doen. De betrokkene kan het de familie zo kwalijk nemen, dat de verhoudingen binnen de familie te zeer worden beschadigd.

Ook kan mentorschap, bewind of curatele worden aangevraagd door de woonvoorziening of instelling waar de cliënt verblijft. Men moet dan wel vermelden waarom de partner van de betrokken persoon, of de bloedverwanten in de eerste en tweede graad (ouders, grootouders, kinderen, kleinkinderen en broers en zussen) niet het verzoek indienen.

Tijdens een bezoek aan de huisarts komt het met regelmaat voor dat hij iets hoort of constateert over het welzijn van een cliënt. Hij kan de cliënt doorverwijzen naar een hulpverlener, ouderenadviseur of maatschappelijk werk, die indien nodig een wettelijk vertegenwoordiger kan zoeken.

De procedure om mentorschap, bewind of curatele aan te vragen neemt ongeveer twee maanden in beslag. Als de kantonrechter akkoord gaat met de aanvraag voor de maatregel, wordt er een beschikking afgegeven. Dit betreft een formeel document, waarin het besluit tot mentorschap, bewind of curatele is vastgelegd.

Nadat de beschikking is afgegeven, begint het mentorschap, bewind of curatele. Dit begint met het opvragen en lezen van het zorg- en financiële dossier. We voeren gesprekken met de cliënt, begeleiders en indien mogelijk familieleden om een volledig beeld van de cliënt krijgen. Wie is de cliënt? Wat is de geschiedenis? Wat zijn wensen en toekomstverwachtingen van de cliënt? Tot slot stellen we samen met de cliënt en zijn eventuele begeleiders het definitieve plan van aanpak/mentorschapsplan op.

De rechter benoemt de mentor, bewindvoerder of curator in principe voor onbepaalde tijd, maar zal elke vijf jaar beoordelen of het mentorschap, bewind of curatele nog steeds van toepassing is.

Het mentorschap, bewind of curatele wordt meestal voor onbepaalde tijd uitgesproken. Op voorhand is namelijk lastig in te schatten wanneer de gezondheidssituatie weer optimaal is. Gaat het beter en kan de cliënt weer zelf zijn of haar belangen behartigen, dan dient Infi+ een opheffingsverzoek bij de kantonrechter in.

Mentorschap, bewind of curatele eindigt bij overlijden. Dit gebeurt van rechtswege op de dag van overlijden. Het regelen van een uitvaart of de afwikkeling van de nalatenschap is geen taak voor de vertegenwoordiger. Daarom is een van de belangrijkste taken van de vertegenwoordiger om zo precies mogelijk te weten wat de cliënt wil. Bij leven zorgt de vertegenwoordiger ervoor dat de wensen rondom de laatste levensfase, het overlijden en de uitvaart zo goed als mogelijk in kaart worden gebracht. Dit om achteraf niet met ongewenste verantwoordelijkheden en verplichtingen geconfronteerd te worden.

In het mentorschapsplan wordt vastgelegd wat het doel van mentorschap is en welke afspraken er gemaakt worden om dit doel te bereiken. Voor het plan van aanpak bewind geldt dat het doel van het bewind en de afspraken om dat doel te bereiken worden vastgelegd. Ook in geval van curatele worden doel en afspraken om het doel te bereiken vastgelegd in een plan van aanpak.

In het plan worden ook afspraken vastgelegd over hoe de communicatie tussen mentor, bewindvoerder of curator en de cliënt of eventuele begeleiders en de eventuele zorginstelling zal plaatsvinden. De mentor zal de cliënt bijvoorbeeld gemiddeld zes keer per jaar bezoeken en tenminste één keer per jaar een zorgevaluatiegesprek met cliënt en eventuele begeleiders hebben.

Mentorschap is een door een Nederlandse kantonrechter op te leggen maatregel. Hij is bedoeld voor een volwassen man/vrouw, die begeleiding, verzorging of verpleging nodig heeft. Vaak kan een partner of familielid voor het belang van iemand opkomen, maar soms lukt dat niet meer. Dan wordt er gekeken of een mentor aangesteld kan worden. De mentor wordt na beoordeling door het kantongerecht, door de kantonrechter tot wettelijk vertegenwoordiger benoemd.

Het komt steeds vaker voor dat mensen hun greep op hun eigen leven verliezen en niemand hebben die het stuur over kan nemen. Het kan gaan om kinderloze, alleenstaande of verweduwde ouderen met een ernstige ziekte, zoals dementie of een hersenbloeding. Maar ook oudere mensen met een verstandelijke beperking van wie de persoonlijke belangen altijd door hun ouders zijn behartigd, die dat nu niet meer doen of kunnen doen, omdat ze daar te oud voor zijn geworden of inmiddels overleden zijn. Ook komt het voor dat er wel familieleden zijn die zaken kunnen waarnemen, maar dat door (scherpe) familieconflicten niet kunnen doen. En in de psychiatrie kan het juist goed zijn voor de verhouding tussen de cliënt en zijn familieleden om de belangenbehartiging door iemand van buiten de familiekring te laten doen die een wat neutralere positie in kan nemen.

In de volgend situaties is een mentor nodig:

• als een persoon door lichamelijke en/of psychische oorzaken niet meer in staat is om de regie over zijn zorg te voeren en om die reden geen (weloverwogen) besluit kan nemen;
• als een persoon door lichamelijke en/of psychische oorzaken begeleiding en bescherming nodig heeft tegen zichzelf of anderen;
• als een persoon geen familie heeft die zijn/ haar belangen kan of wil behartigen;
• als er binnen de familie van een persoon onenigheid bestaat over de zorg of de behandeling van de betrokkene.

Een mentor behartigt de persoonlijke, niet-financiële belangen. De mentor staat naast de cliënt en kijkt wat de behoefte is op zorggebied. De mentor treedt op als raadgever, bemiddelaar en als bewaker van de belangen van de cliënt. Infi+ is aanwezig bij gesprekken met de zorgaanbieder, legt het medische beleid vast samen met de arts, bespreekt het zorgplan en controleert of de doelen die hierin staan worden behaald. De mentor heeft een regiefunctie en zet in op kwaliteit van de zorg en leven voor de cliënt.

Er heerst regelmatig verwarring over de rol en verantwoordelijkheid van een professionele mentor. Een professionele mentor is geen maatje of begeleider. Dat betekent dat een mentor niet meegaat met uitstapjes en geen kleding of verzorgingsartikelen kan kopen. Ook gaat een mentor niet met ieder doktersbezoek mee ter begeleiding. Tenslotte houdt een mentor zich afzijdig van de financiën en is een mentor niet bevoegd cliënten in te schrijven bij de gemeente.

De mentor neemt – wanneer nodig – beslissingen voor de betrokkene over gezondheid en welzijn. De keuzes die de gementoreerde heeft, worden zo goed mogelijk aan hem of haar uitgelegd en er wordt vervolgens rekening gehouden met diens wensen en voorkeuren. Een voorbeeld van zo’n keuze is de afweging van twee soorten medicijnen, waarbij de voor- en nadelen en (bij)werkingen worden besproken. De mentor bepaalt zo wat het advies aan de hulpverlener zal zijn. De mentor kan zich laten ondersteunen en deskundigen om advies vragen. Ook kunnen er – soms ingrijpende – keuzes worden gemaakt op het gebied van wonen. Een aanleunwoning geeft bijvoorbeeld sneller kans op hulp in nood dan een meer afgelegen woonhuis. Dan kan het woongenot afgewogen worden tegen het risico op ongevallen en hulp die niet direct ter plekke kan zijn. De mentor beslist niet over zaken rond leven en dood. Alleen de wilsbeschikking van de betrokkene wordt meegenomen in (medische) beslissingen van deze aard. Wel kan de mentor de betrokkene blijven ondersteunen. De gementoreerde heeft en houdt rechten zoals iedere burger die heeft: recht op informatie, recht op een waardige bejegening, klachtrecht, stemrecht, enzovoort. De mentor kan deze rechten van de gementoreerde gebruiken en deze ‘in de geest van’ vertegenwoordigen. En wel voor dat deel, wat de gementoreerde zelf niet meer kan.

Het is belangrijk dat een mentor een vertrouwenspersoon wordt voor de cliënt. Daarom bezoekt de mentor de cliënt regelmatig. Zo kan de mentor goed luisteren naar de cliënt, kennisnemen van diens situatie en de wensen en behoeften van de cliënt.

Een mentor behartigt de persoonlijke, niet-financiële belangen. De mentor staat naast de cliënt en kijkt wat de behoefte is op zorggebied. De mentor treedt op als raadgever, bemiddelaar en als bewaker van de belangen van de cliënt. Infi+ is aanwezig bij gesprekken met de zorgaanbieder, legt het medische beleid vast samen met de arts, bespreekt het zorgplan en controleert of de doelen hieruit worden behaald. De mentor heeft een regiefunctie en zet in op de kwaliteit van de zorg en leven voor de cliënt.

Tijdens het mentoraat is de persoon die onder mentorschap staat onbevoegd om zelf rechtshandelingen te verrichten, die betrekking hebben op zijn verzorging, verpleging, behandeling of begeleiding. De betrokkene wordt in dit soort rechtshandelingen door de mentor vertegenwoordigd. Maar de betrokkene mag natuurlijk nooit tegen zijn vrije wil in onderworpen worden aan medische experimenten. Dat geldt ook voor opneming in een psychiatrisch ziekenhuis. De mentor brengt op verzoek van de kantonrechter verslag uit van het mentoraat. De mentor is verplicht om alle gewenste inlichtingen aan de kantonrechter te verstrekken.

Bewindvoering houdt het verzorgen van een veilig en verantwoord financieel beheer van en voor de cliënt in. Tijdens het bewind worden de rekeningen betaald en een goede administratie gevoerd. Ieder jaar wordt er een rekening en verantwoording gemaakt voor de kantonrechter.

Een bewindvoerder is benodigd:

• als een persoon door psychische oorzaken niet meer in staat is zijn financiën te beheren;
• als de administratie niet meer te overzien is;
• als de cliënt de post niet meer opent;
• als er betalingsachterstanden en/ of schulden zijn ontstaan;
• als er een schuldsanering is aangevraagd of is ingesteld en er daarnaast nog beheer van de financiën benodigd is ter voorkoming van nieuwe schulden.

De bewindvoerder heeft de taak om de onder bewind gestelde goederen en toekomstige goederen te administreren en te beheren. Denk hierbij aan salaris, uitkering, loon, maar ook zaken als meubilair, sieraden, onroerende zaken, effecten, vorderingen en schulden. Het is ook mogelijk dat het bewind alleen betrekking heeft op één bepaald goed, bijvoorbeeld een woning. Na benoeming door de kantonrechter is de bewindvoerder eindverantwoordelijk voor alle zaken van financiële aard, met als hoofdtaak het beheren en in stand houden van het vermogen.

Na onderbewindstelling kan de cliënt niet meer als enige over zijn of haar financiën beslissen. De instanties en bedrijven waarmee u een financiële relatie heeft worden geïnformeerd over de onderbewindstelling.

De kantonrechter ziet er op toe dat het vermogen van de cliënt op een goede manier wordt beheerd. Financiële beslissingen voor een bedrag hoger dan €2.000,00 worden voorgelegd aan de kantonrechter. Ieder jaar legt de bewindvoerder verantwoording af aan de kantonrechter.

De jaarlijkse rekening en verantwoording is een overzicht van het inkomen, de uitgaven, bezittingen, vorderingen en schulden van de cliënt. De rekening en verantwoording gaat altijd over het voorafgaande jaar. De bewindvoerder of curator stuurt de rekening en verantwoording jaarlijks naar de kantonrechter, tenzij de kantonrechter anders beslist.

De eindrekening en verantwoording geeft een overzicht van het inkomen, de uitgaven, bezittingen, vorderingen en schulden van de cliënt over de laatste periode van het bewind of de curatele. De eindrekening en verantwoording wordt gemaakt direct nadat het bewind of de curatele stopt. Dit kan zijn vanwege het overlijden van de cliënt, doordat het bewind of de curatele stopt of op het moment de bewindvoerder of curator stopt.

Beschermingsbewind is een maatregel, ingesteld door de kantonrechter, en is bedoeld voor mensen die door hun lichamelijke of geestelijke toestand tijdelijk of blijvend niet in staat zijn om hun financiële belangen te behartigen.

De WSNP (Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen) is een wet die de rechter gebruikt om de schulden van de cliënt te saneren. Dit kan pas worden ingesteld als blijkt dat er geen regeling kan worden getroffen met de schuldeisers. Een WSNP-bewindvoerder ziet erop toe dat de cliënt zich optimaal inzet voor aflossing van de schulden en er geen nieuwe schulden ontstaan.

Beschermingsbewind en WSNP-bewind kunnen heel goed samen gaan.

Curatele is de zwaarste maatregel die de Nederlandse wetgeving kent. Hierom zal per casus moeten worden beoordeeld of een aanvraag mogelijk is, of dat alleen onderbewindstelling en mentorschap voldoende is.